ولایت مطلقه فقیه؛ پرسش ها و پاسخ ها / بخش اول

پرسش: معنا و مفهوم ولایت مطلقه فقیه چیست؟

پاسخ: در اصطلاح، “ولایت” به معنای سرپرستی و سلطه داشتن بر فرد یا افراد معین و در حقیقت بیانگر حق دخالت و اعمال‌نظر در امری برای شخصی خاص است. در اصطلاح فقها “ولایت” - به کسر واو - سلطه بر غیر به حکم عقل یا شرع، در بدن یا مال .....

پاسخ: در اصطلاح، “ولایت” به معنای سرپرستی و سلطه داشتن بر فرد یا افراد معین و در حقیقت بیانگر حق دخالت و اعمال‌نظر در امری برای شخصی خاص است. در اصطلاح فقها “ولایت” - به کسر واو - سلطه بر غیر به حکم عقل یا شرع، در بدن یا مال و یا هر دو می‌باشد. این سلطه می‌تواند اصالتاً یا عرضاً لحاظ شود.

در اصطلاح معارف مذهبی، “فقیه” به شخصیتی می‌گویند که از دانش دین باخبر بوده و به بینش حکومت اسلامی آگاهی دارد. افزون بر این ویژگی‌ تخصصی، از برجستگی روحی - معنوی نیز برخوردار است و دارای صفتی ثابت در اعماق وجود، برای جلوگیری از گناه و نافرمانی بوده، از پیروی هواها و هوس‌ها مصون و ایمن خواهد بود. چنین ویژگی برتر و شایان توجهی را “عدالت” نامیده‌اند.

هرگاه فقاهت و عدالت؛ یعنی همراهی تخصص و تعهد در مقیاسی گسترده و چشم‌گیر در وجود شخصی پدید آمد و “مدیریت” به عنوان توانمندی کافی در اداره جامعه یا “کفایت” ایجاد شود، ولایت حاصل می‌شود.

هر گاه واژه “ولایت” همراه با کلمه “فقیه” آید، منظور از آن زمامداری در جامعه یا حکومت است. برای اداره جامعه، به مدیریتی کلان و سرپرستی شخصی با شرایط بسیار برجسته و ممتاز نیاز است که در جامعه مذهبی و دینی به آن “ولایت فقیه” می‌گویند.

“مطلقه” هم به معنای امکان استفاده از همه اختیارات ضروری و لازم برای اداره جامعه و حکومت است.

با این بیان، ولایت مطلقه فقیه یعنی کسی که از دیدگاه اسلام واجد شرایط حکومت است و از نظر علم، تقوا و مدیریت جامعه، شباهت بیش‌تری به معصوم دارد و می‌تواند حکومت تشکیل دهد، در تدبیر امور جامعه همه اختیارات امام معصوم (ع) را خواهد داشت و هیچ قانونی بدون اجازه او اعتبار و مشروعیت ندارد و هیچ‌کس بدون اجازه وی حق اجرای قوانین را هم نخواهد داشت و تمام شئون حکومت با اجازه او اداره می‌شود.

امام خمینی (ره) می‌فرماید: “اگر فرد لایقی که دارای این دو خصلت [آگاهی به قانون الهی و عدالت] باشد، به پاخاست و تشکیل حکومت داد، همان ولایتی را که حضرت رسول اکرم(ص) در امر اداره جامعه داشت، دارا می‌باشد و بر همه مردم لازم است که از او اطاعت کنند.1

معظم له همچنین می‌نویسد: “این توهم که اختیارات حکومتی رسول اکرم (ص) بیشتر از حضرت امیر(ع) بود یا اختیارات حکومتی حضرت امیر (ع) بیش از فقیه است، باطل و غلط است.”2

بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در جایی دیگر، مطلب را روشن‌تر تبیین کرده و آورده‌اند: “ولو به نظر من (قانون اساسی) یک مقداری ناقص است و روحانیت بیش‌تر از این در اسلام اختیارات دارند و آقایان برای این که با این روشنفکر‌ها مخالفت نکنند، یک مقدار کوتاه آمدند. این که در قانون اساسی است، این بعضی شؤون ولایت فقیه است نه همه شؤون آن... این را قرارش داده‌اند با آن همه قیودی که همه‌اش قیود یک چیز بوده است که خب قرار داده‌اند؛ ما هم تابعیم، لیکن این مسأله نیست. مسأله بالاتر از این است.3 معنا و مفهوم ولایت مطلقه فقیه همین است. فقیه همان ولایت رسول اکرم (ص)، با همان اختیارات حکومتی ایشان را داراست.

حضرت امام (ره) در مبحث ولایت فقیه در کتاب‌البیع می‌آورند: کلیه امور مربوط به حکومت و سیاست که برای پیامبر و ائمه (ص) مقرر شده، در مورد فقیه عادل نیز مقرر است و عقلاً نمی‌توان فرقی میان این دو قائل شد.

ادامه دارد

پی نوشت ها

1. شؤون و اختیارات ولی فقیه، ص 33

2. ولایت فقیه، ص 40

3. صحیفه نور، ج 6، ص 519ور، ج 6، ص 519