آداب گفت و ‌گو با دیگران

سخن گفتن، به عنوان یکی از کم هزینه‌ترین امور، در نگاه نخست بسیار آسان تلقی می‌گردد؛ اما به کارگیری این نعمت بی بدیل که از امتیازات انسان است، آداب و موازینی دارد که بدون آن نه‌تنها بهره لازم حاصل نمی‌گردد، بلکه گاه مشکلات غیر قابل حل و ضایعات جبران ناپذیری نیز به بار خواهد آمد.
بخشی از این آداب که زمینه تفاهم بهتر را فراهم و ما را از لغزش‌های احتمالی ایمن خواهد ساخت، به شرح زیر است:

1. سخن حق بگویید و با سخن خود حق را بر ملا سازید.
2. از روی علم و آگاهی سخن گویید و هیچ گاه بدون تأمل کافی حرف نزنید. به آثار و پیامدهای حرف‌های خود توجه کنید.
3. شمرده، بدون عجله و با صدای ملایم حرف بزنید.
4. سنجیده و بجا سخن گویید (سنجیده گویی) و حرف بیهوده (لغو) نزنید.
5. تنها هنگام ضرورت صحبت کنید (کم گویی)
6. مختصر و مفید سخن گویید.
7. در نقل سخنان، امانت را رعایت کنید.
8. در مورد اموری که به شما مربوط نیست، حرفی نزنید.
9. هرگز به گناه تکلم نکنید (دروغ، غیبت، تهمت، تمسخر، شایعه، افشای سرّ، هتک حرمت، عیب جویی، دشنام، تحقیر، سخنان نیش دار و اختلاف افکنی).
10. در وقت خشم و هیجان، در امور مهم سخن نگویید.
11. هرگز الفاظ و جملات زشت و ناپسند بر زبان جاری نکنید.
12. در سخن گفتن حیا را رعایت کنید.
13. سطح درک مخاطبان را در نظر بگیرید.
14. در بین صحبت دیگران، حرف نزنید. (شنونده خوبی باشید).
15. بکوشید تا سخنان شما همراه با تشویق دیگران باشد.
16. با سخنان خود، خوبی‌ها را به اطرافیان تلقین کنید.
17. نکات مثبت شخصیت افراد را یادآوری کنید.

18. در نقل لطیفه‌ها و سخنان خنده دار افراط نکنید و اگر قصد شوخی دارید، مخاطب را از جدی نبودن سخن خود آگاه کنید.
19. بهتر است در وقت صحبت، چهره‌ای متبسم داشته باشید.
20. بهتر است در بیان نقاط ضعف دیگران از کنایه استفاده کنید.
21. هیچ گاه بی دلیل کسی را با حرف‌هایتان نترسانید.
22. در محاورات، فرهنگ مخاطبان خود را در نظر بگیرید.
23. صادقانه و از روی محبت صحبت کنید.
24. در وقت سخن گفتن، به حرکات فک و لب خود دقت کنید.
25. حرکت دست و حالات چهره خودتان را با سخنانتان هماهنگ کنید.
26. وقتی با افراد بزرگ‌تر از خود سخن می‌گویید، صدایتان را از صدای آنان بالاتر نبرید.
27. اشتیاق و آمادگی شنوندگان را برای شنیدن سخنانتان در نظر بگیرید.
28. شایسته است بدون آن که اظهار بزرگی کنید، سخنانتان موجب هشدار و موعظه برای دیگران باشد.
29. سعی کنید سخنان شما، یاد خدا را در دل شنوندگان زنده کند و سخنان خود را با نام خدا آغاز کنید.
30. از کلمات محترمانه بهره بگیرید. (عرض می‌کنم، خواهش می‌کنم، اختیار دارید و ضمیرهای جمع مانند: شما، ایشان، و ...)
31. حتی المقدور از سخنی که بار منفی دارد، خودداری کنید (جملات تنفر آمیز، یأس آور، حاکی از شکایت و گله، انتقاد آمیر و سرزنش زا).
32. در غیر موارد لازم، از تکرار اظهارات خود بپرهیزید و در صورت نیاز، حرفتان را با بیانی رساتر تکرار کنید.
33. از جملات امری کم‌تر استفاده کنید و از زیاد به کاربردن ضمیر «من» بپرهیزید.
34. از آمیختن سخنان خود با اغراق و قسم زیاد خود داری کنید. در صورت نیاز، همراه با دلیل و برهان سخن بگویید.
35. از به کارگیری کلمات و عبارات غیر مأنوس و ثقیل بپرهیزید.
36. سزاوار است سخنان شما، همیشه همراه با نقل کلام بزرگان دین و حکمت و حاوی نکات پند آموز باشد، تا به رشد مخاطبان منجر شود.
37. دستور زبان فارسی را به خوبی فرا گیرید و از به کار بردن الفاظ غربی بپرهیزید.
38. در استفاده از کلمات با معانی مشترک، فهم شنونده را در نظر داشته باشید.
39. تکیه کلام‌های زاید را با تمرین از سخنانتان حذف کنید. (بله راستش خوب و ...)
40. از پرخاشگری بپرهیزید و با سخن نرم با دیگران گفت‌و‌گو کنید.

پیوسته در نظر داشته باشید که سخنانتان، حاکی از شخصیت و میزان عقل شماست.